Con Dơi trong kiến trúc & Phong Thuỷ

Dơi đã là biểu tượng của sự thịnh vượng, hạnh phúc và trường thọ. Ý nghĩa tích cực của loài dơi này xuất phát từ cách phát âm của chúng, dơi tiếng Hán đọc là “pian fu”, và “fu” có âm giống chữ “phúc”.

Dân gian thường lưu truyền câu chuyện rằng con dơi là do chuột biến hoá mà thành, chuột sau khi ăn muối sẽ hóa thân thành dơi. Do dơi có đầu và thân trông giống chuột, nên loài vật này còn được gọi là “phi thử”(chuột bay) hay “tiên thử” (chuột tiên).
Sở dĩ có cách nói này là do hình tượng của dơi có phần đặc biệt. Nếu xem xét dựa theo cách phân loại của động vật học hiện đại, thì dơi là loài động vật thuộc bộ Chiroptera (tay cánh), là động vật có vú có khả năng bay lượn rất tốt. Chi trước của dơi ngoài ngón thứ nhất ra, những ngón còn lại dài và mảnh, giữa các ngón và giữa chi trước và chi sau có một màng da mỏng không có lông, nên có thể bay lượn.
Ngoài ra, dơi còn có tập tính sinh hoạt vào ban đêm, ban ngày treo ngược mình ngủ trong hang đá, buổi tối bay ra kiếm mồi. Chính vì hình dáng và tập tính không bình thường của dơi, nên người xưa coi nó là thần tiên.
Tương truyền, dơi là động vật trường thọ, nên ăn thịt nó cỏ tác dụng kéo dài tuổi thọ. Trong cuốn “Bão phác tử” có nói: “Dơi nghìn năm, màu như tuyết trắng, bắt được loại dơi này phơi khô giã nhỏ rồi ăn, có thể sống lâu vạn tuổi”. Những sách khác lại nói, nếu con người ăn được loài dơi to bằng con chim sống trong hang sâu, thì có thể biến thành thần tiên. Đương nhiên những nhận định này đều không có căn cứ.
Sở dĩ con dơi trở thành biểu tượng may mắn, có thể nói nguyên nhân phần nhiều là do âm đọc mang lại. Theo đó, trong tiếng Hán, chữ “bức” (con dơi) có phát âm giống với chữ “phúc”, tức cách nói chung về những điều may mắn như ý, nên phạm vi ứng dụng của hình tượng dơi rất rộng rãi. Loài vật này thường xuyên xuất hiện trong các bức tranh cát tường. Có những bức tranh chỉ vẽ dơi, như bức song phúc, ngũ phúc…
Biểu tượng dơi còn xuất hiện nhiều hơn trong các hoa văn cát tường, chẳng hạn như ngũ phúc bổng thọ, phúc tại nhãn tiền, bình an ngũ phúc tự thiên lai,…
Đặc biệt, dơi là biểu tượng thường được sử dụng trong trang trí. Khi sử dụng trong phong thủy, dơi thường được sơn màu đỏ son – bởi màu đỏ là màu của niềm vui và những điều may mắn trong cuộc sống.

Biểu tượng 5 con Dơi :

Thông thường để có hạnh phúc viên mãn người ta trang trí năm con dơi tượng trưng cho ngũ phúc. Năm điều phúc đó là:
Thọ tức là sống lâu
Phú tức là giàu có
Khang ninh tức là yên ổn và có sức khỏe
Du hảo đức tức là yêu mến đức hạnh
Khảo chung mệnh tức là chết mà không bệnh tật khi tuổi già.

Biều tượng con dơi trong phong thủy.

Hình ảnh con dơi đang bay, miệng ngậm đồng tiền lớn, hay hình ảnh con dơi ngậm chiếc khánh đá, con dơi ngậm chữ thọ, con dơi ngậm hoa cúc… được các nghệ nhân khắc hoặc đắp nổi có lẽ đều mang ý nghĩa nhất định.
Con dơi ngậm khánh đá tức là con dơi ấy đang mang đến niềm may mắn, bởi chữ khánh có nghĩa là vui vẻ, hạnh phúc, phần thưởng. Khi nó kết hợp với con dơi tức là Phúc Khánh có ý nghĩa càng làm tăng sự hạnh phúc sung sướng và may mắn gấp bội.
Con dơi ngậm chữ thọ khi người ta kết hợp hai chữ phúc và thọ lại để chỉ một thông điệp mà ai ai cũng mong muốn có được. Đó là sự giàu có sung sướng hạnh phúc và sống lâu trăm tuổi.
Hình ảnh con dơi ngậm tiền cũng không nằm ngoài ý nghĩa ấy. Như vậy, có thể thấy sự phối hợp giữa hình ảnh con dơi và các hình tượng đi kèm nó để làm tăng sức biểu cảm của hình tượng mà không làm mất đi tính thẩm mỹ.

Jun Tran sưu tầm