TÌM HIỂU ĐÔI NÉT VỀ SÔNG CỬU LONG

TÌM HIỂU ĐÔI NÉT VỀ SÔNG CỬU LONG_SÔNG MEKONG
"Sông Cửu Long chín cửa,hai dòng
Người thương anh vô số nhưng chỉ một lòng với em"
(Ca dao)

I/.Vị trí địa lý:

Từ trên cao nhìn xuống,sông Cửu Long long lanh như một dải lụa,quanh co uốn khúc chảy ra biển Đông.Rời lãnh thổ Campuchia,sông Cửu Long chia ra làm hai nhánh xâm nhập nội địa nước ta:
***Nhánh sông Tiền:
_Là một loại sông ngòi cổ,lòng sông cạn,nhiều cát,khúc khuỷu với các cù lao trù phú,chảy qua các thị trấn Tân Châu,Hồng Ngư,ngã ba Chợ Vàm,Sa Đéc,Vĩnh Long,Mỹ Tho,Bến Tre,rồi đổ vào biển Đông bằng 6 cửa:
1/.Cửa Tiểu hay Vàm Láng thuộc thuộc xã Tân Thành,huyện Gò Công Đông,tỉnh Tiền Giang.
2/. Cửa Đại gần Cù lao Thới Trung,thuộc 2 huyện Tân Phú Đông, tỉnh Tiền Giang và huyện Bình Đại,tỉnh Bến Tre,án ngữ bên hữu ngạn.
3/.Cửa Ba Lai,một thoát lưu nhỏ chảy qua cầu Chẹt Sậy,Bến Tre.Cửa sông này thuộc nhánh sông Ba Lai,nằm giữa xã Bảo Thuận,huyện Ba Tri và xã Thới Thuận,huyện Bình Đại,tỉnh Bến Tre.Đây là cửa nhỏ nhất trong 9 cửa sông.
4/.Cửa Hàm Luông,còn gọi là Giồng Luông,hay Hàm Long,rất rộng cửa sông này thuộc sông Hàm Luông,xã An Thủy,huyện Ba Tri,tỉnh Bến Tre.Khi thủy triều lên,đứng bên bờ bên này không nhìn thấy bên kia,vì nó nhận nước từ các chi lưu Chợ Lách,Cái Mơn,Hàm Lòng đổ qua.
_Hai bên bờ và trên những cù lao có vô số những cây bần,sách xưa gọi là cây thủy liễu do sông Cổ Chiên chảy từ tỉnh Vĩnh Long, qua cù lao Quới Thiện,Rạch Bàng,Trà Vinh... đổ ra biển.Sông Cổ Chiên chảy qua hai tỉnh Vĩnh Long và Bến Tre.Đến khúc vào địa phận tỉnh Trà Vinh và gần ra biển thì bị cù lao Long Trị,Long Hòa chia thành 2 cửa::
5/.Cửa Cổ Chiên
6/.Cửa Cung Hậu
*** Nhánh sông Hậu:
_Người Pháp gọi là sông Bassac, thuộc loại sông trẻ,dòng sông thẳng,ít phù sa,nước chảy xiết,đổ ngang qua Châu Đốc, Long Xuyên,Thốt Nốt,Ô Môn,Cần Thơ,rồi chảy ra Đại Ngãi,cù lao Dung,rẽ dòng làm hai nhánh thoát ra biển:
7/.Cửa Định An thuộc thị trấn Định An,huyện Trà Cú,tỉnh Trà Vinh.
8/.Cửa Bassac (Ba Thắc) cửa này đã bị bồi lấp từ cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20.Hiện chỉ còn 1 con sông nhỏ là sông Cồn Tròn chảy từ trung tâm cù lao Dung ra hòa vào cửa Trần Đề đổ ra biển Đông
_Nơi đây dòng sông sâu rộng,tàu bè ra vào dễ dàng thủ phủ miền Tây (Cần Thơ).Cuối cùng, có một thoát lưu rất nhỏ,bề ngang hơn 100m, chảy qua Cổ Cò,đổ ra:
9/.Cửa Mỹ Thanh (hay cửa Tranh Đề,hay Trần Đề) thuộc thị trấn Trần Đề,huyện Trần Đề,tỉnh Sóc Trăng
_Từ thập niên 1960 cửa Ba Thắc (sông Bassac) bị bồi lấp nên ngày nay Hậu Giang chỉ còn hai cửa chảy ra biển.Hiện nay,dấu tích nhỏ của Cửa Ba Thắc còn lại đó là sông Cồn Tròn đã chuyển dòng và trở thành phụ lưu của cửa Trần Đề rồi.

II/.Nguồn gốc tên gọi:

_Theo Giáo sư Đinh Gia Khánh thì “các dân tộc hệ Nam Á (Austro –Asiatique) đều có âm gọi giống nhau để chỉ một dòng sông: Slong – Klong.Thí dụ như Saluel là tên một con sông ở Miến Điện [tức Myanmar ngày nay - ATABOOK],MeKong (Cửu Long Giang) chảy qua Nam Bộ nước ta
*Mê là Mẹ, Kông: nguồn, gốc từ tiếng cổ Bali Koin Ker.
*Long là Rồng đều do Slong,Luông gọi trại ra".
=> Ý kiến này khá thuyết phục vì chúng ta cũng có thể thấy qua một số địa danh vẫn còn giữ nguyên tên gốc của nó, chẳng hạn như sông Hàm Luông_một trong chín nhánh của sông Mê Kông khi chảy qua địa phận nước ta.
_Giáo Sư_Tiến Sĩ Phạm Đức Dương trong bài “Văn Hóa Đồng Bằng Sông Cửu Long trong bối cảnh Đông Nam Á dẫn theo tài liệu của Giáo Sư - Viện Sĩ Đào Thế Tuấn lại cho rằng cách gọi của cư dân Nam Á để chỉ con sông là Kroong và ông cha ta xưa đã dùng tên Hán Việt Cửu Long để phiên âm từ Kroong.
=> Những từ như Slong - Klong,Kroong, Krông hay Công , Kong.... thật ra chỉ là một từ thuộc ngữ hệ Nam Á dùng để gọi một con sông,chỉ có điều mỗi dân tộc lại có cách phiên âm khác nhau mà thôi.Từ đó,phải công nhận rằng việc đặt tên gọi Cửu Long của ông cha ta xưa là trên cả tuyệt vời! Bởi nó không chỉ là phiên âm từ để chỉ tên sông gần như phổ biến khắp vùng Đông Nam Á (Slong-Klong, Kroong, Krông, Cửu Long . . . . đọc không khác nhau mấy!) mà nó còn vừa chỉ đúng chín nhánh sông đổ ra biển khi sông chảy qua địa phận Nam Bộ nước ta (Cửu) lại vừa mang màu sắc dân gian về cội nguồn dân tộc (Long).

III/.Tầm quan trọng:

_Cũng như sông Danube bên Âu Châu,Cửu Long là một con sông quốc tế,bị chi phối bởi quyền lợi của những quốc gia mà nó chảy qua.Chẳng hạn như ở miền hạ lưu (Nam Việt Nam),muốn bắc một cây cầu qua bến phà Mỹ Thuận, hay Cần Thơ,cần có sự đồng ý của Campuchia,vì nếu cầu này xây thấp quá sẽ làm cản trở tàu bè của họ lưu thông.
_Đối với bốn quốc gia nằm trong lưu vực sông Cửu Long,thừa hưởng được nguồn tài nguyên vô tận:nước tưới.Lưu vực sông Cửu Long rộng độ 236,000 dặm vuông,một vựa lúa thơm ngon,nước trong, gạo trắng,đã nuôi sống hơn 40 triệu dân của bốn nước Thái,Lào,Campuchia,Việt Nam.
_Ngoài tư cách một phúc thần mang lại sự thịnh vượng chung cho bốn xứ,sông Cửu Long có những lúc thịnh nộ giữa những cơn nước lũ tháng 10,cuồn cuộn nước phù sa.
_Đến mùa nắng,dòng sông hẹp lại,nước chảy hòa hoãn lờ đờ,nhất là khoảng từ Paksé trở lên Mường Luồng (thủ đô Luang Prabang):
"Nhờ nước chảy êm,nên con tàu kéo theo mấy chiếc thuyền chở cả mấy chục chiếc xe hơi mà đi khá nhẹ nhàng.Ngồi trên tàu,nhìn ra hai bên bờ,cây cối xanh tươi bên này là nước Lào, bên kia là Thái Lan,lâu lâu có một vài người làm ruộng gần bờ sông,ở quãng trống không có rừng..."
(Bài Đem Xuống Tuyền Đài của Minh Lãng)
_Không giống như những sông khác,sông Cửu Long không cần phải đắp đê ở hai bên bờ.Mỗi năm đến mùa nước nổi tháng 10 âm lịch,phù sa tràn vào ruộng.Lúc nước rút đi để lại một lớp bùn non,là phân bón cho ruộng vườn,cây trái,tạo ra một khu vực trù phú độc đáo ở hạ lưu sông Cửu Long.Nơi đây dân chúng sống thong dong,nhàn hạ,nếu có một mẫu vườn,vài công ruộng.

IV/.Mekong theo mùa:

1/.Mùa mưa:
_Từ tháng 9 đến tháng 10,khi mùa mưa đến,dòng sông mở rộng ra,có nơi đến 10 km,nước sông dâng lên ngập các khu rừng già ở Campuchia,Lào,liếm các cột nhà sàn. Điều này cũng giải thích tại sao dân chúng Long Xuyên, Châu Đốc thích ở nhà sàn.
_Đến tháng 11,khi mùa mưa dứt,sông Cửu Long lại hồi sinh. Ngay trước khi nước rút,dân chúng ở hai bên bờ sông dẫn nước tưới vào ruộng,để nuôi sống cây mạ non mềm mại,và họ cầu mong cho nước ấy đừng bốc hơi trước khi hoa màu chín.
2/.Mùa nắng:
_Mùa hè ở Campuchia nắng chang chang như thiêu đốt,dòng sông trở nên hẹp,để lộ ra nhiều bãi cát.Nước sông Cửu Long uể oải chậm chạp qua những dòng sông uốn khúc lồi lõm. _Cùng với phụ lưu của nó,sông Tonlé Sap đã mất đi sức mạnh,không còn cuồn cuộn mang phù sa ra bể như trước nữa. Đến đây,sông Cửu Long đã có thủy triều chảy ra chảy vào.
_Đối với miền Nam,sông Cửu Long mang đến nhiều lợi ích phi thường.Nó đem phú túc thịnh vượng cho những miền nằm trong lưu vực hai con sông Tiền và Hậu.Sông Cửu Long mang đến phù sa,nước ngọt,tưới ruộng vườn cho cây trái sinh sôi nảy nở,cho mạ non xanh tốt,cho lúa sai oằn.
_Một nguồn lợi khác rất đáng kể đó là cá tôm phong phú,đặc biệt vùng Châu Đốc,Tân Châu,Hồng Ngư... hứng trọn nước Biển Hồ đổ xuống.Dòng sông đã mang lại ấm no,đời sống lạc quan cho thôn xóm ven bờ như Cao Lãnh,Nha Mân,Cái Mơn, Cái Bè:
"Gà nào hay cho bằng gà Cao Lãnh.
Gái nào bảnh bằng gái Tân Châu
Anh thương em chẳng nệ sang nghèo..."
(Ca dao)

V/.Tiềm năng du lịch:

_Phong cảnh ở miền đồng bằng sông Cửu Long cũng rất êm đềm thơ mộng đã làm say mê,quyến rũ các du khách từ nơi xa đến... Ngược dòng Tiền Giang,qua Mỹ Tho,Sa Đéc,Cao Lãnh,Tân Châu,Hồng Ngự... hai bên bờ cây cối ruộng vườn xanh mướt quanh năm.Mùa nào cũng có trái cây chín.Nếu nhàn nhã, mời bạn làm một cuộc du lịch bằng ghe,lênh đênh trên sông nước để quan sát cảnh vật và đời sống của người dân quê.Từ miền cửa Đại,với vườn dừa bát ngát nằm bên những cồn phù sa như Cồn Cống,Cồn Bà,Cồn Ong,Cồn Cô, Cồn Cậu chảy dọc theo dòng sông cho đến Mỹ Tho.Hai bên bờ cây cối sai oằn, nặng trĩu những dừa, những chuối,những cam quýt,bưởi,mận,xoài.Cù Lao Rồng còn gọi là Cồn Rồng, nằm đối diện với chợ cũ Mỹ Tho,trước kia làm nơi sống riêng cho người cùi và cũng là nơi Thủ Khoa Huân bị hành huyết cuối thế kỷ 19.Cồn Phụng nằm án ngữ trước cầu Rạch Miễu đi Tân Thạch,thánh địa của Ông Đạo Dừa với nhiều kiến trúc độc đáo.Lên phía trên,ta qua cù lao Tân Phong nổi tiếng với ốc gạo ngon đặc biệt.
_Sở dĩ trái cây miền Nam ngon ngọt, hương vị độc đáo khó quên là nhờ phù sa nước tưới của sông Cửu Long,mà những nơi khác không có được trừ Thái Lan,chung dòng sông mẹ. Đồng bằng sông Cửu Long là một khu vực đa diện,đặc biệt nổi tiếng với trái cây nhiệt đới, như chôm chôm tróc Java,Cái Mơn,cam quýt,sầu riêng Cái Bè,Sa Đéc,Nha Mân,Phong Điền,vú sữa Vĩnh Kim (Sầm Giang).Vùng Mỹ Tho,Sa Đéc, Cao Lãnh,Vĩnh Long,Cần Thơ... là địa đàng của miền Nam, nhờ phù sa màu mỡ của sông Cửu Long bồi đắp hàng năm.
_Dưới sự bảo trợ của LHQ,nhiều dự án xây dựng đập nước để dẫn thủy nhập điền, làm nhà máy thủy điện và thuần hóa dòng sông mãnh liệt này rất tốn kém.Nó là một dự án quốc tế, mang đến lợi ích đa diện cho nhiều quốc gia nó chảy qua.Để xây dựng từng giai đoạn,người ta phải mất từ 30 đến 50 năm, có khi cả trăm năm,và phải chi tiêu khoảng 12 tỉ đô la,để biến 1200 dặm vuông lưu vực sông Cửu Long (phía Lào và Thái) trở thành một dòng sông trật tự,thúc đẩy khu vực nghèo đói và chậm tiến này đi đến một giai đoạn ổn định kinh tế và phát triển.

Theo Đna Thích